Të rinjtë e (pa) punësuar dhe gara që nuk ekziston

Ja një provë për argumentin se ne prodhojmë më shumë lajme se sa konsumojmë. Ngjarjet e sotme zëvendësohen nga ngjarje të tjera një ditë më pas, dhe mbesin ide të papërtypura dhe pa reflektim mbi to. Pak ditë më parë, u bë publik një studim ku thuhej se 50 përqind e të rinjve duan të largohen nga vendi.Një lajm në vetvete i rëndësishëm, por që u harrua të nesërmen.Statistika është alarmante në fakt, dhe duke marrë parasysh këtu atë pjesë vitale të të rinjve që duan të punojnë dhe të kontribuojnë për vendin, jo ata që hallakaten bareve me orë të tëra me makiato e cigare.

Të  rinjtë  janë  të  parët që  ankohen se jo vetëm nuk gjejnë  punë  por edhe u drejtohet gishti duke i quajtuar dembelë  dhe që  puna nuk u pëlqen. E si rrjedhoje (pa) punë simi i tyrë  gjen justifikim. Në  fakt realiteti nuk i ka ofruar një  mundësi të  lojës në  fushë . Kjo është  një  arsye e fortë  pse 50% e të  rinjve në  vendin tonë  (sipas studimit të  një  fondacioni gjerman) dëshirojnë  të  largohen nga shqipëria dhe gjysma tjetër është  e ndarë, mes militantizmit të  tyre në  forumet partiake dhe cfarë mbetet, janë dyshues ndaj institucioneve publike a private megjithese duan nje pune ne administrate. Me pak fjalë, “ndershmëria” e praktikës për të  gjetur një  punë  me meritokraci në  këtë  vënd është gati mison i pamundur.

Nuk është  shumë  e lehtë  të  gjesh një  përcaktim të  vetëm që  përmbledh një  mentalitet mbarë botëror mbi atë  çfarë  është  “ndershmëria” në këtë rast. Por pas shumë  kërkimesh, më rezulton se ndershmëria në  Belgjikë  dhe në  Luksemburg përshembull ka të  bëjë  me “ praktikat e punësimit të  ndershëm”. Ndërkohë  në  Zvicër dhe Spanjë, i referohet si “parimi i besimit të mirë”, e në  Itali si “korrektësi profesionale”. Ndërsa tek ne,  ngjan me “shanset kanë  vdekur”. Le ti referohemi shembujve të  mësipërm për të parë gjëndjen e tre kategorive të të rinjve sot në  Shqipëri, sipas studimit të fondacionit gjerman.

Së  pari, pse duan të  largohen te rinjtë? Nuk është  joshja e Europës me bukuritë  e saj, “ky kontinent vrastar”, siç e quan Amos Oz në  librin e tij, ajo që  i bën ta mendojnë këtë. Eshtë  puna që  nuk kanë  e që  nuk gjejnë  në  Shqipëri.

Megjithë se fenomeni i papunësisë  tek të  rinjtë  (mosha 22-30, te diplomuar) sigurisht, nuk është  aspak një  problem shqiptar. Bota e zhvilluar e ka papunësinë e të  rinjve në  shifra alarmante, si Europa, apo dhe Australia. Mirë po shkaqet janë  krejt të  ndryshme nga tonat. Atje theksi bie për shkak të  fluksit të  lartë  të  emigranteve, në  Shqipëri për shkak të  mosofrimit. Ka të  bëjë  më  ofertën që  hidhet në  treg dhe me moskonkurrencën.  Njoftimet e punësimit s’kanë  as kohën fizike për të  mbërritur tek zyrat e punës, sepse që  para publikimit/afishimit të  tyre në  media, ajo punë  është  “marr/zënë ”. Nganjëherë  ke frikë  të  futesh në  garë  sepse të  ngjan me slloganin “tokë  e zanme” edhe pse ti posedon gjithë  të  drejtat dhe aftësitë,  ai tjetri ka më “shumë”.  Me fjalë  të  tjera, gara kthehet në  lojë  fjalësh dhe shumë  shpejt institucionet apo organizatat tashmë e kanë  punësuar  më të  “zotin”. Një  tjetër shqetësim i të  rinjve lidhet me ofertat që janë  kryesisht të  profilit jo akademik, çka tregon se pozicionet e kërkuara nuk përkojnë me profesionet.  Kjo ndodh sepse cikli i institucioneve publike e private dhe tek kompani të  mëdha vendase e ndërkombëtare, është  i mbyllur. Si pasojë,  të  vetmet vende bosh janë  gjithmonë  baret.   

Së  dyti, pse të  rinjtë  e shohin shpresën për të  “kapur” një  vend të  mirë  pune duke milituar në  forumet partiake? Zakonisht për çështje të  tilla siç është punësimi, përgjigjet nuk janë  asnjëherë  të  lehta, mirëpo Shqipëria në  rastin konkret ofron përgjigje pa fund. E njohur nga të gjithë, tashmë si sindrome , të  jesh pjesë  e forumeve partiake do të  thotë  të  sigurosh një  vend pune çfarëdo në  sektorin publik. Kjo, në  të  shumëtën e rasteve nuk ka të  bëjë  me kualifikimin e as me ekspertizën e fushës.  Megjithatë  për të  mos bërë  gjithmonë qaramanin ndoshta çështja duhet parë  edhe në  këtë  drejtim. Mbase, duhet pranuar që  gjatë  konkurimit, dikush tjeter ka qënë më i kualifikuar, më  me prespektive, jo dembel, më  me eksperiencë  e pse jo edhe më  i zgjuar? Po, edhe kjo mund të  jetë, veçse shumë  programe që  prodhohen nga këto të punësuar dështojnë  dhe shpeshherë  rezultatet janë  mediokre.

Së  treti dhe së  fundmi, pse të  rinjtë  janë  kaq dyshues ndaj institucioneve dhe organizmave ndërkombëtarë  që  operojnë  në  vend?

Ky është  një  problem që  po haset përditë  e më  shumë  duke u kthyer nga problem në  “panik moral” për të  gjithë  ne. Gjithsesi, një  tregues dhe matës i mirë  i trendit të  dyshimit që  kanë  të  rinjtë  është  numri i aplikantë ve për një  vënd pune. Sipas të  dhënave dhe burimeve nga vetë  të  rinjtë  dhe zyrave ku paraqesin aplikimet për punë,  raporti varion nga 60 deri ne 150 aplikues për një  vend pune. Ndërkohë, duke mos qënë  aspak paragjykues por racional fituesi nuk është  asnjiherë  më  i miri, më  i kualifikuari apo edhe më  eksperti i fushë  prej të  ciliës kërkohet. Atehërë  për çfarë  sherben gara? Ndryshe nga vendet e Europës apo bota perendimore ku shkaqet/arsyet e vërteta të papunësisë  janë  me dhjetra si ; mungesa e kualifikimit, ato gjeografike, pagesa minimale, faktorë  të  tjerë  social-kulurorë , etj, në  Shqipëri, arsyeja kryesore duket se është  mungesa e garës dhe transparencës në  konkurim.